Bezoeken van de begraafplaats met haar gerestaureerde kruisen uit 16e en 17e eeuw, links achterin tegen de buitenmuur.

De Heemkundekring Cranendonck ontdekte in mei 1997 dat het kerkbestuur van de Gertrudisparochie kort daarvoor opdracht had gegeven oude grafzerken te ruimen, inclusief vier zeer monumentale kruisen.
De vier kruisen uit de 16de en 17de eeuw werden kapot geslagen en naar de steenbrekerij gebracht.
Door deze actie verdwenen vier oude kleine monumenten zichtbaar uit de geschiedenis van Maarheeze.

De Heemkundekring heeft gelukkig nog drie stukken van de zeer beschadigde kruisen kunnen redden en jarenlang bewaard.
In 2024 heeft de Werkgroep Monumenten van de heemkundekring besloten iets te doen met de stukken die zij in haar bezit had.
Enkele leden van de werkgroep hebben de brokstukken van de drie kruisen gerestaureerd tot een geheel en tegen de linkerzijmuur geplaatst.

De begraafplaats heeft naast deze schitterende kruisen ook een monumentale ommuring die zeker de moeite waard is om te bezichtigen.

 

Openbare basisschool ‘t Lange viert in 2024 dat de school in Gastel al 50 jaar bestaat.
Leerlingen hebben als blijvende herinnering een wandeltocht gemaakt van ong. 2.4 km. Het is een echte audiotour waar op bijzondere plekken mooie verhalen worden verteld.
Zowel de verhalen als de aanwijzingen 'hoe je moet lopen' zijn door de leerlingen zelf ingesproken.
Oude verhalen van Gastel...soms met een verrassende kwinkslag.

Doe je oortjes in, of wanneer je met een groepje loopt neem een bluetooth speakertje mee en wandel door Gastel zoals je nog niet eerder hebt gedaan.
Start bij OBS ’t Lange, Stormgat 1 6028 SC Gastel
(Schuin tegenover de ingang van de Corneliuskapel kunt u het Stormgat inlopen en de tour (ong. 2.4 km) beginnen)

Audiotour beluisteren
https://izi.travel/nl/e8ee-audiotour-leerlingen-basisschool-t-lange/nl

Aan de rotonde bij de Maarheezerweg/Broekkant in Budel ligt het rioolgemaal van waterschap de Dommel.
Hier stuwen pompen het rioolwater uit Budel, Budel-Schoot en Budel-Dorplein richting de rioolwaterzuivering in Soerendonk.

Tijdens een grote renovatie aan het gemaal in 2021 werden putten, leidingen, pompen en elektra vervangen om het rioolwater te verwerken en verplaatst naar het gedeelte van het perceel richting de Nieuwendijk en tevens ondergronds gebracht.
Helaas is het niet gelukt om dit gedeelte open te krijgen.
Wel is het voormalige pomphuis geopend en kan bezichtigd worden.
Rioolleidingen zijn ook netwerken, welliswaar zien we ze vaak niet, daarom is dit een uitgelezen kans om dit unieke objecct te bezoeken.

 Binnen het thema van dit jaar van netwerken en routes behoern ook de bedevaarten en perlgrimstochten.

Tijdens de open monumentendagen is er in de expositieruimte van de boerderij een diavoorstelling over de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella.
Tevens worden er kaarten, testimonia, attributen en diverse andere zaken tentoongesteld die verband houden met een voettocht die de eigenaren van de boerderij in 2005 te voet maakten van Budel naar Santiago de Compostella (Spanje) , een tocht van 2500 km.

Aansluitend op het onderwerp pelgrimstocht/bedevaart is er ook in Gastel in de Corneliuskapel informatie over de bedevaart naar St. Cornelius te zien en te horen.
De Heilige Cornelius wordt in Gastel nog steeds vereerd tegen epilepsie en vallende ziekte, maar vooral tegen stuipen en kinkhoest, en dan speciaal bij kinderen.

Windmolen Janzona:

Deze achtkantige houten beltkorenmolen dateert uit 1802 en werd in 1937 van Venlo naar Budel-Schoot verplaatst.
Het is de laatste windmolen in Nederland die om economische redenen werd opgebouwd.
De molen kreeg een elektrische maalinstallatie in 1946 en werd gerestaureerd in 1980.
Tegenwoordig is het een Rijksmonument en een herinnering aan het industriële verleden van het dorp.

De molen Janzona is een windmolen aan de Grootschoterweg in de Budel/Budel-Schoot. Het is een achtkante houten beltmolen die als korenmolen is ingericht.

De Janzona (afgeleid van "zoon van Janssen") is in 1937 gebouwd, ter vervanging van een in dat jaar afgebrande molen. Het achtkant was niet nieuw; eerder deed het dienst in Venlo. De constructie van de achtkante bovenbouw vertoont Duitse kenmerken en heeft grote overeenkomst met onder andere de molen in Donsbrüggen (Duitsland).

Bijzonder is ook de bedekking met het rode Icopal, die in die tijd wel vaker toegepast werd (veelal door Chris van Bussel uit Weert, die de bouw van deze molen begeleidde). Deze bedekking had het voordeel dat, in tegenstelling tot het normale asfaltpapier, het jaarlijkse teren overbodig was. Bijzonder is ook de achtkante stenen onderbouw met betonnen dak.

Het gevlucht is op de binnenroede uitgerust met het systeem Fauël met regelborden. In de molen bevindt zich 1 koppel 16der kunststenen.
De molen was particulier eigendom en maalde tot 1946 op professionele basis. In 1980 werd de Janzona gerestaureerd.
Nu tracht een stichting de molen in stand te houden (Stichting Vrienden van molen Janzona i.o. 2023)

Onderin/bij de molen bevindt zich een slijterij en in de toekomst een whiskey stokerij .

De vader van Tom van Velzen (Maarheeze) heeft ooit de pentekening hieronder van "Janzona" gemaakt.

Behalve op de Open Monumentendag is de molen ook open:
In oneven weken op zaterdag van 10.00 tot 16.00
In even weken op woensdag van 13.30 tot 16.00

Oorspronkelijk Nederlands-hervormde Kerk, gebouwd in 1812 met afbraakmateriaal van de kerk van het klooster voor franciscanessen ‘Catharinadal’ in Achel (B).
Een eenvoudig, driezijdig gesloten zaalkerk met torentje op het dak. Het gebouw werd in 1964 gerestaureerd. Tussen 1963 en 2003 was de kerk mede in gebruik van de Duitse Evangelische Kerk voor militairen van de legerplaats Budel. In 2002 is de stichting Behoud en Beheer Hervormde Kerk Budel opgericht. De stichting heeft tot doel: het instandhouden, restaureren en beheren van het rijksmonument. Sinds april 2019 organiseert de stichting haar eigen sociaal, culturele evenementen onder de naam 'Het Kerkje'.

Tijdens de Open Monumentendag belicht men de aanstaande verbouwing/retauratie van het Kerkje.

Geschiedenis

De eerste steen van 'Het Kerkje' werd gelegd op 12 juli 1812 en ruim een jaar later op 22 augustus 1813 werd het gebouw plechtig ingewijd. De architect is tot nu toe onbekend gebleven. Het is een typisch protestant kerkgebouw van het soort dat in het begin van de 19e eeuw werd gebouwd. De kerk is gebouwd als ‘Lodewijkkerk’ omdat deze tijdens de regeerperiode van Lodewijk Napoleon (de jongere broer van Keizer Napoleon Bonaparte) ‘Koning van Holland’ (1806-1810), subsidie toegezegd kreeg. Het bedrag kwam echter pas na die tijd beschikbaar. De protestanten moesten aan het eind van de 18e eeuw in de meeste gevallen de door hen in 1648 in gebruik genomen middeleeuwse kerkgebouwen weer aan de katholieken teruggeven. Omdat grotere protestantse gemeenten hierdoor in een aantal plaatsen zonder kerkgebouw zaten, kregen ze een financiële bijdrage voor de bouw van een kerk. Met name Lodewijk Napoleon toonde zich hierin genereus, vandaar de naam Lodewijkkerk. De Hervormde Gemeente Budel ontving daarvoor een bedrag van 6.000 gulden.

Exterieur

Het is een eenvoudig, driezijdig gesloten zaalkerk met een torentje/pinakel op het dak. In 1863 werd een luidklok gekocht, die bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan voor het eerst werd gebruikt. De klok is van Cyprianus Crans Jansz  uit 1751 met een diameter van 40 cm. In 1881 is de torenspits door een hevige storm er afgewaaid en datzelfde jaar nog hersteld. Het kerkgebouw heeft een bakstenen pilaster gevel met vlechtingen en spitsbogige blindnissen. De ingang is voorzien van geblokte pilaster en lijst. De spitsboogramen hebben een houten roedenverdeling. Het zadeldak is gedekt met leien. Links van de toegangsdeur zijn nog oude hoogtepeilen (NAP) bewaard gebleven. Het torentje werd in 2021 om veiligheidsredenen van het kerkgebouw verwijderd.

Interieur

De eiken preekstoel (tweede helft 17de eeuw) heeft een koperen lezenaar (1734) van Claude Demeny uit 's-Hertogenbosch. Aan deze kansel hangt de doopbekkenhouder met bekken (eerste helft 18de eeuw). Het Kerkje was in het bezit van een bijzonder kabinetorgel uit 1755 dat gebouwd was door Christian Müller in Amsterdam voor een particulier. Rond 1854 kwam dit orgel in de Nederlands-hervormde kerk in Budel te staan, waar het in 1939 werd vervangen door een harmonium. Het prachtige Müller-kabinetorgel verhuisde toen naar de Grote of Sint-Jacobskerk in Den Haag waar het nog tye bewonderen is. Het is vervangen door een imposant huispijporgel van Van Vulpen. Het Van Vulpen huispijporgel is een geschenk van het Máxima Medisch Centrum (MMC) Veldhoven. Dit uit de jaren zestig daterende orgel is afkomstig uit de kapel van het Diaconessenhuis in Eindhoven dat in de jaren 90 een fusie aanging met het Veldhovense Sint Josephziekenhuis tot het MMC.

(Bron: Heemkundekring ‘De Baronie van Cranendonck’ )

De kerk werd op 5 mei 1967 als rijksmonument ingeschreven in het monumentenregister.

De Heilige Cornelius wordt in Gastel nog steeds vereerd tegen epilepsie en vallende ziekte, maar vooral tegen stuipen en kinkhoest, en dan speciaal bij kinderen. Vroeger was het alle kermisdagen altijd druk in de kapel; kermis en kinderzegening gingen hand in hand. Van buiten Gastel kwamen veel mensen op bedevaart naar de kapel.

Gebouw

Deze eenbeukige kapel van omstreeks 1855 bevindt zich op een driehoekig pleintje. De kapel is voorzien van steunberen, een dakruitertje en een overwelfd ingangsportaal. Het interieur werd deels bijeengegaard uit naburige kerken: het orgel is afkomstig van de kerk te Budel, het altaar uit de kerk van Budel-Schoot en de kruiswegstaties zijn gekocht van de paters Salvatorianen te Hamont-Achel.

Geschiedenis

Reeds vanaf de middeleeuwen behoorde Gastel tot de parochie Budel, maar er bestond hier aan het einde van de 15e eeuw een kapel die gewijd was aan Maria en de vier noodhelpers : Sint-Cornelius , Sint-Quirinus , Sint-Hubertus en Sint-Antonius abt . Na de Vrede van Münster in 1648 werd de kapel door de protestanten gebruikt, tot ongeveer 1800. Sinds 1803 was er een school in gevestigd, maar niet lang na 1831 werd de kapel gesloopt.
Het schooltje werd toen verplaatst naar een ander gebouw dat waarschijnlijk, toen de school in 1855 werd opgeheven, verbouwd werd tot de huidige kapel.
Tot 1926 vervulde de kapel een bescheiden rol in het plaatselijke geloofsleven. Na dat jaar begon de verering van Sint-Cornelius een steeds grotere rol te spelen: Er werden meer missen gelezen en de kinderzegen trok vele gelovigen. Er werd ook een broederschap opgericht ter ere van de heilige, in 1927. Plannen om tot de stichting van een eigen parochie te komen gingen niet door, maar ter compensatie werd de kapel in 1930 grondig opgeknapt, zodat ze geschikt bleef voor misbezoek.
Vanaf 1963 kreeg men toestemming tot het vieren van een wekelijkse mis, en gedurende het octaaf van Sint-Cornelius, van 16-23 september, tevens relikwieverering .

In 1976 vond een grondige renovatie van de kapel plaats, waarbij ook een schilderij in de kapel is aangebracht van de Fons Groenland uit Heeze.

In 2015 werd de kapel aan de eredienst ontrokken (ontstaan in 2014 door fusie).
De kapel is eigendom van de gemeente Cranendonck.
Er werd een nieuwe stichting, "'t Kapelleke" genaamd, opgericht die de kapel vanaf 2016 huurt.
Vanaf 2015 viert een deel van de Gastelse gemeenschap woord- en communiediensten hetgeen zij op eigen initiatief organiseren.