Open Monumentendag Cranendonck

Ontstaan zinkfabriek en Dorplein

In 1892 kochten de Belgische gebroeders Lucièn en Emile Dor, tesamen met andere aandeelhouders, 680 ha. grond van de gemeente Budel. Het betrof een gebied onder de naam ''Schooter hei''. Ze begonnen terstond met het bouwrijp maken van het water- en vennengebied en ontwikkelden een zinkfabriek. De eerste oven ging onder vuur in 1893. Ook werd al snel gestart met woon- en verblijfplaatsen voor employés en werklieden. Daarvoor werd, naast privéwoningen, ''Hotel Sint Joseph'' (in de volksmond ''De Cantine'') gebouwd voor de arbeiders die in ploegendienst werkten. De vervoersmogelijkheden waren nog zeer beperkt voor de werklieden uit de wijde omgeving, met werktijden van 6 dagen per week en 12 uur per dag.

Hotel Sint Joseph:

Alle voorzieningen waren in dit gebouw aanwezig. Om wat te noemen; ontspanningslokaal, slaapkamers, eetzaal, school, wasserij, bakkerij, winkel, ziekenboeg, kapel etc. De leiding werd overgelaten aan een achttal zusters. Zij hadden een eigen klooster in dit gebouw met een eigen kapel die ook diende voor de bewoners van Dorplein. Zo stonden de zusters o.a. in het café achter de bar en verzorgden de was van de bewoners. Naast deze voorzieningen werd het verenigingsleven sterk gestimuleerd door de fabrieksleiding. Denk aan harmonie en toneelvereniging, schutterij, vis-verenging, voetbalvereniging, knutselclub etc. Dat alles werd gesponsord door ''de zink'' en konden zij gebruik maken van dit gebouw. Ook de employés konden hier in een speciale ruimte hun maaltijden gebruiken en vergaderingen houden. In latere tijden werden de vervoersmogelijkheden beter en gingen veel arbeiders dagelijks naar huis. Zodoende werd het aantal bezette kamers minder en kregen gezinnen de gelegenheid om in de ''Cantine'' te wonen.

Ontspanningsgebouw:

In de beginjaren was deze locatie bedoeld als multifunctionele ruimte waarin de bewoners konden eten en recreëren. Ook hield de plaatselijke harmonie ''Les Echos de Dorplein'' hier concerten en verzorgden zij toneelvoorstellingen. Daarnaast werden er regelmatig dorpsfeesten georganiseerd. In de jaren 20 werd een filmclub opgericht en werden er vervolgens ''stomme'' films vertoond, ondersteund door piano muziek. Het kaarten was heel populair en de (bar)zuster zorgde voor een stevige borrel, maar zag er ook op toe dat de grenzen niet werden overschreden.

Ontstaan van het Theater:

In de jaren 50 van de vorige eeuw draaide ''De Zink'' financieel optimaal. Daarnaast was er een situatie ontstaan waarin het ontspanningsgebouw zijn belang begon te verliezen. Er werden na de oorlog veel woningen gebouwd, het vervoer van en naar het werk werd steeds beter en de werktijden werden korter. Het was nu de tijd om het ontspanningsgebouw om te bouwen tot een theater waarin 350 zitplaatsen waren voorzien met daarnaast een beneden- en bovenfoyer. Het was een openbaring voor de wijde omgeving, met name de akoestiek was ongekend. De zaal diende ook als bioscoop waarin wekelijks een film werd vertoond. Ook allerlei toneel - theater- en muziekgezelschappen vonden hier hun perfecte ambiance.

Verkoop van de Cantine

De thermische KZM-zinkfabriek was in de zeventiger jaren opgegaan in een grotere organisatie en overgeschakeld naar een elektrolytisch bedrijf. De oude cultuur moest worden omgebouwd naar een moderne organisatie, waarin ook het dorp los kwam van ''de Zink''. Het bestaan van een min of meer ''zelfstandig'' bedrijf in een bedrijf was uit den boze. Daarnaast was de functie van het monumentale gebouw tanende. Op het bedrijfsterrein werd een alternatief bedrijfsrestaurant gebouwd en ''de Cantine'' werd verkocht. Het noodzakelijke personeel werd overgeplaatst naar het nieuwe bedrijfsrestaurant en de nog bestaande bewoners en gebruikers werden geholpen om een alternatieve bestemming te vinden.

Rehabilitatie van het Theater

Ongeveer 5 jaar geleden zijn, met name Harmonie ''Les Echos de Dorplein'' en Floor van Duyvenboode, zich in gaan spannen om het theater in zijn oude glorie te laten herrijzen. Er werden na eindeloos praten uiteindelijk aansluitingen gevonden en mogelijkheden gecreëerd om dit plan vlot te trekken. Er werd een stichtingsbestuur gevormd, statuten opgemaakt onder de naam: ''Stichting Rehabilitatie Cultureel erfgoed: Parels van Dorplein''. Daarnaast werden vrijwilligers gezocht en gevonden.

De zaal is nu zover dat deze gebruikt kan worden door en voor o.a. podiumgerelateerde optredens.