Open Monumentendag Cranendonck

Oorspronkelijk Nederlands-hervormde Kerk, gebouwd in 1812 met afbraakmateriaal van de kerk van het klooster voor franciscanessen ‘Catharinadal’ in Achel (B).
Een eenvoudig, driezijdig gesloten zaalkerk met torentje op het dak. Het gebouw werd in 1964 gerestaureerd. Tussen 1963 en 2003 was de kerk mede in gebruik van de Duitse Evangelische Kerk voor militairen van de legerplaats Budel. In 2002 is de stichting Behoud en Beheer Hervormde Kerk Budel opgericht. De stichting heeft tot doel: het instandhouden, restaureren en beheren van het rijksmonument. Sinds april 2019 organiseert de stichting haar eigen sociaal, culturele evenementen onder de naam 'Het Kerkje'.

Geschiedenis

De eerste steen van 'Het Kerkje' werd gelegd op 12 juli 1812 en ruim een jaar later op 22 augustus 1813 werd het gebouw plechtig ingewijd. De architect is tot nu toe onbekend gebleven. Het is een typisch protestant kerkgebouw van het soort dat in het begin van de 19e eeuw werd gebouwd. De kerk is gebouwd als ‘Lodewijkkerk’ omdat deze tijdens de regeerperiode van Lodewijk Napoleon (de jongere broer van Keizer Napoleon Bonaparte) ‘Koning van Holland’ (1806-1810), subsidie toegezegd kreeg. Het bedrag kwam echter pas na die tijd beschikbaar. De protestanten moesten aan het eind van de 18e eeuw in de meeste gevallen de door hen in 1648 in gebruik genomen middeleeuwse kerkgebouwen weer aan de katholieken teruggeven. Omdat grotere protestantse gemeenten hierdoor in een aantal plaatsen zonder kerkgebouw zaten, kregen ze een financiële bijdrage voor de bouw van een kerk. Met name Lodewijk Napoleon toonde zich hierin genereus, vandaar de naam Lodewijkkerk. De Hervormde Gemeente Budel ontving daarvoor een bedrag van 6.000 gulden.

Exterieur

Het is een eenvoudig, driezijdig gesloten zaalkerk met een torentje/pinakel op het dak. In 1863 werd een luidklok gekocht, die bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan voor het eerst werd gebruikt. De klok is van Cyprianus Crans Jansz  uit 1751 met een diameter van 40 cm. In 1881 is de torenspits door een hevige storm er afgewaaid en datzelfde jaar nog hersteld. Het kerkgebouw heeft een bakstenen pilaster gevel met vlechtingen en spitsbogige blindnissen. De ingang is voorzien van geblokte pilaster en lijst. De spitsboogramen hebben een houten roedenverdeling. Het zadeldak is gedekt met leien. Links van de toegangsdeur zijn nog oude hoogtepeilen (NAP) bewaard gebleven. Het torentje werd in 2021 om veiligheidsredenen van het kerkgebouw verwijderd.

Interieur

De eiken preekstoel (tweede helft 17de eeuw) heeft een koperen lezenaar (1734) van Claude Demeny uit 's-Hertogenbosch. Aan deze kansel hangt de doopbekkenhouder met bekken (eerste helft 18de eeuw). Het Kerkje was in het bezit van een bijzonder kabinetorgel uit 1755 dat gebouwd was door Christian Müller in Amsterdam voor een particulier. Rond 1854 kwam dit orgel in de Nederlands-hervormde kerk in Budel te staan, waar het in 1939 werd vervangen door een harmonium. Het prachtige Müller-kabinetorgel verhuisde toen naar de Grote of Sint-Jacobskerk in Den Haag waar het nog tye bewonderen is. Het is vervangen door een imposant huispijporgel van Van Vulpen. Het Van Vulpen huispijporgel is een geschenk van het Máxima Medisch Centrum (MMC) Veldhoven. Dit uit de jaren zestig daterende orgel is afkomstig uit de kapel van het Diaconessenhuis in Eindhoven dat in de jaren 90 een fusie aanging met het Veldhovense Sint Josephziekenhuis tot het MMC.

(Bron: Heemkundekring ‘De Baronie van Cranendonck’ )

De kerk werd op 5 mei 1967 als rijksmonument ingeschreven in het monumentenregister.